Nacht van de Sociologie
Let op: dit is het programma van 2022. Voor het programma van 2023, klik hier
De Duitse ‘onthaastingsgoeroe’ Hartmut Rosa presenteert zijn nieuwe boek Onbeschikbaarheid — Marie Rosenkrantz Lindegaard ontdekte in baanbrekend onderzoek dat de meeste voorbijgangers wél ingrijpen bij conflicten op straat en geeft tips… — comedian Raoul Heertje legt het nog één keer uit — ontdek de migratie-skyline van Rotterdam met Paul van de Laar en Peter Scholten — Tara Lewis leidt het spectaculaire sociologische lijndebat— volgens Jan Willem Duyvendak en Menno Hurenkamp zijn we gewoner dan we denken — Clarice Gargard over intense en belangrijke momenten van zwart verzet en Malique Mohamud over de Nite Shop in Delfshaven — voorzitter van de Onderwijsraad Edith Hooge en Kees Vuyk over de erfelijkheid van intelligentie — Godfried Engbersen over de belangrijkste inzichten van 100 jaar sociologie — wie wint De Sociologische Bril, de prijs voor het beste sociologische publieksboek? — Familiesocioloog Renske Keizer laat zien hoe een goede opvoeding van kinderen tot later succes leidt en hoe vaders daarin een belangrijke rol spelen — DJ Pepper zorgt voor een funky sociologische sfeer en laat aan het einde van de avond alle verschillen tussen mensen vervagen.
Bekijk ook het tijdschema onderaan deze pagina.
Onbeschikbaarheid – Hartmut Rosa
De Duitse socioloog Hartmut Rosa brak internationaal door met zijn boek Resonanz en het in het Nederlands vertaalde Leven in tijden van versnelling. Zijn nieuwe boek Onbeschikbaarheid is een samenvatting én actualisering van eerder gedachtegoed in het licht van de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne. Tegenover het gangbare streven naar een beheersbare en beschikbare wereld, pleit Rosa voor een ’toegankelijke’ verhouding met de wereld, een resonantie. Rosa wordt geïnterviewd door Marli Huijer. Voertaal: Engels.
Hartmut Rosa is hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Jena en directeur van het Max-Weber College aan de universiteit van Erfurt. Rosa studeerde politicologie, filosofie en germanistiek in Freiburg, Berlijn en Mannheim. Voor zijn boek Resonanz ontving Rosa de Tractatus-prijs 2016 voor beste essayistiek.
Mensen helpen slachtoffers op straat wèl – Marie Rosenkrantz Lindegaard
In 1964 werd Kitty Genovese op straat vermoord. Volgens de New York Times waren maar liefst 38 mensen getuige van deze moord, maar niemand greep in. Dit is bekend geworden als het ‘omstander-effect’: als veel mensen getuige zijn van een ongeluk of conflict neemt niemand verantwoordelijkheid. Maar later ontstonden twijfels: mensen zouden de politie wèl hebben gebeld en het getal van 38 getuigen zou overdreven zijn.
Tegenwoordig hangen overal op straat camera’s. Marie Rosenkrantz Lindegaard ontdekte na analyse van honderden ongelukken en conflicten dat in meer dan 90% van de gevallen omstanders wèl helpen. De vraag is eerder: wanneer grijpen omstanders niet in? Verschilt deze hulpvaardigheid per land? En wat kun je het beste zelf doen op straat bij een incident of ongeluk?
Marie Rosenkrantz Lindegaard is bijzonder hoogleraar Dynamics of Crime and Violence aan de Universiteit van Amsterdam. In haar onderzoek richt Lindegaard zich op het gebruik van beveiligingscamera’s. Inzet is het vinden van verklaringen voor criminaliteit en geweld zodat deze voorkomen kunnen worden.
Raoul Heertje legt ’t nog één keer uit
Overproductie aan onzin
Nieuwsgierigheid is op rantsoen
Alles moet gezonder behalve de twijfel
Vanaf het podium dat hij al jaren beklimt als comedian, tekstschrijver en tv-maker hoopt Raoul zijn rol net zo onhandig, bekrompen, lief, bevlogen, oppervlakkig, intelligent, grappig en betrokken te vervullen als jij dat doet. Raoul neemt al zijn identiteiten mee en verheugt zich zeer jou te zien en te horen.
De migratie-skyline van de Rotterdam – Paul van de Laar en Peter Scholten
Rotterdam is wereldberoemd om zijn skyline, maar deze gebouwen zeggen weinig over de Rotterdamse identiteit. Na de opening van de Nieuwe Waterweg in 1872 trokken grote groepen Duitsers, Zeelanders en Brabanders naar Rotterdam en het typische Rotterdamse accent is dan ook het resultaat van een vermenging van allerlei dialecten. Na de Tweede Wereldoorlog volgden verscheidene groepen migranten van over de hele wereld. Aan de hand van iconische Rotterdamse gebouwen vertellen Paul van der Laar en Peter Scholten over de migratiegeschiedenis. De gebouwen vormen een alternatieve skyline van Rotterdam die wèl iets zegt over wie Rotterdammers zijn; hoe de hele wereld tot uiting komt in deze superdiverse migratiestad van nu.
Paul van de Laar is bijzonder hoogleraar Stadsgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit en afdelingshoofd geschiedenis ESHCC.
Peter Scholten is hoogleraar Bestuurskunde, in het bijzonder Dynamiek van Migratie en Diversiteitsbeleid aan de Erasmus Universiteit.
Sociologisch lijndebat
Een stelling. Er ligt een lijn op de grond die de ruimte in twee vakken verdeelt. Ga je links van de lijn staan, dan ben je tegen de stelling. Ga je rechts staan, dan ben je voor. Als je héél erg tegen bent sta je tegen de zijmuur aan. Weet je het niet, dan sta je met één been links en met één been rechts.
Dan spreekt de gespreksleider met sommige mensen in de zaal. Bij een goed argument zie je de hele zaal bewegen. Het lijndebat maakt op een vaak grappige manier zichtbaar dat mensen wel degelijk van mening veranderen… Gespreksleider: Tara Lewis.
De Sociologische Bril
De vijf genomineerden voor het beste publiek-sociologische boek van het afgelopen jaar zijn bekend!
Wie wat woke? – Walter Weyns (Pelckmans)
Werk is geen oplossing – Marguerite van den Berg (AUP)
Gedeelde angsten – Rudi Laermans (Boom)
Het leven van dingen – Warna Oosterbaan (Atlas Contact)
Waar blijft mijn tijd? – Tanja van der Lippe (Prometheus)
Wie wint er? Bestuurssocioloog en juryvoorzitter Mark van Ostaijen zal de prijs uitreiken en aansluitend de winnaar interviewen.
Als je voor een dubbeltje geboren bent, wordt je niet (meer) een kwartje – Edith Hooge en Kees Vuyk
Al meer dan een halve eeuw gaan kinderen uit armere gezinnen studeren en velen hebben daarna carrière gemaakt. Dat is heel mooi, maar volgens Kees Vuyk zit er een levensgrote adder onder het gras: intelligentie is in hoge mate erfelijk. Doordat slimme kinderen vertrekken uit armere milieus ontstaat een onderklasse van mensen voor wie studeren een onmogelijk ideaal is. Dit leidt volgens Vuyk tot een tweedeling in de maatschappij, veel frustratie en een groei van het populisme. Moet de overheid stoppen met de nadruk op kansengelijkheid in het onderwijs? Moeten de kwaliteiten van de hand (ambachten) en het hart (zorg) net zo hoog gewaardeerd worden als die van het hoofd? Kees Vuyk gaat hierover in gesprek met Edith Hooge onder leiding van Mohamed Bouziane.
Edith Hooge is voorzitter van de Onderwijsraad, die advies geeft over onderwijsbeleid en -wetgeving aan de regering en de Eerste en Tweede Kamer. Daarnaast is zij hoogleraar Onderwijsbestuur aan TIAS, Universiteit van Tilburg.
Kees Vuyk was universitair hoofddocent geesteswetenschappen en won met zijn boek Oude en Nieuwe Ongelijkheid de Socrates Wisselbeker voor het belangrijkste filosofische boek van 2017.
Waar je wieg staat… – Renske Keizer
Familiesocioloog Renske Keizer doet onderzoek naar de invloed van ouders op de maatschappelijke positie van hun kinderen. Welke opvoeding leidt tot een gunstige positie? Wat kunnen vrouwen en mannen hieraan bijdragen? Heeft een kind een vader en moeder nodig voor een optimale voorbereiding op het leven? Keizer wordt geïnterviewd door Gijs Custers.
Renske Keizer is hoogleraar Familiesociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Keizer wil met haar leerstoel inzicht vergroten in de rol die familie speelt in het ontstaan en voortbestaan van sociale ongelijkheid. Ze speelde een adviserende rol bij de verruiming van het partnerschapsverlof dat in 2019 en 2020 werd ingevoerd.
We zijn gewoner dan we denken – Jan Willem Duyvendak en Menno Hurenkamp
Over corona, boeren, klimaat en integratie staan mensen tegenwoordig recht tegenover elkaar. Sommigen denken zelfs dat de Nederlandse samenleving uit elkaar zal vallen. In hun nieuwe boek Macht der gewoonte laten Jan Willem Duyvendak en Menno Hurenkamp zien dat we veel meer op elkaar lijken dan we denken. Ook in Rotterdam, een zogenoemde ‘superdiverse’ stad omdat geen enkele bevolkingsgroep meer dominant zou zijn. Maar als je goed kijkt lijken de verschillende bevolkingsgroepen veel op elkaar. Daardoor wordt ook ‘de gewone Rotterdammer’ minder ‘bedreigd’ dan wel gedacht.
Jan Willem Duyvendak is directeur van onderzoeksinstituut NIAS en hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam
Menno Hurenkamp is journalist en universitair docent aan de Universiteit voor Humanistiek
Nederlands verzet – Clarice Gargard en Malique Mohamud
In de mythe van Bulabanda konden tot slaaf gemaakten terugvliegen naar Afrika als ze geen zout aten en van de rotsen sprongen. Op Curaçao ontstond eind jaren zestig de opstand Trinta di Mei, waarbij het centrum van Willemstad werd verwoest met als aanleiding witte medewerkers van Shell die in betere omstandigheden werkten en meer betaald kregen dan de zwarte. In haar nieuwe documentaire Ga terug en haal het toont Clarice Gargard intense en belangrijke momenten uit de geschiedenis van het verzet tegen onderdrukking in het Caribisch gedeelte van het (voormalig) Nederlands koninkrijk. Kun je ook zonder nadruk op ’jouw groep’ verzet plegen? In hoeverre werken eeuwenlange machtsverhoudingen door in de denkpatronen van mensen die nu leven? Hoe staat het volgens kunstenaar/activist Malique Mohamud met het racisme in Rotterdam? De documentaire van Gargard wordt op 28 november om 22:15 uitgezonden door NPO 2 Doc. Gespreksleider: Dastan Abdali.
Clarice Gargard is filmmaker, journalist en schrijver. Zij vertegenwoordigde Nederland als VN vrouwenvertegenwoordiger bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (2019), ze is mede-oprichter van het feministische journalistieke platform Lilith en het agentschap Lilith Agency https://www.lilithmag.nl/ en vervult diverse bestuursfuncties, waaronder bij het Prins Claus Fonds en Black Pride NL
Malique Mohamud is aanvoerder van het Rotterdamse collectief Concrete Blossom. Daarnaast is hij onderzoeker, ontwerper, hip-hop-futurist en oprichter van de Nite Shop, de ambassade van de superdiverse stad.
De belangrijkste inzichten uit de sociologie – Godfried Engbersen
Dit jaar bestaat de sociologie als wetenschap in Nederland 100 jaar, en dat is ook het onderwerp van Raadselen van de sociologie, honderd jaar sociologie in Nederland, het jaarboek van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, dat deze avond wordt gepresenteerd. Wat zijn de belangrijkste resultaten die in deze periode ontdekt zijn? Bijna veertig vooraanstaande sociologen beantwoordden die vraag voor hun vakgebied en keken naar de vragen voor de toekomst.
De Rotterdamse hoogleraar Godfried Engbersen, een van Nederlands bekendste sociologen, wordt hierover geïnterviewd door Marcel Ham, hoofdredacteur van Sociale Vraagstukken. Wat leert de sociologie ons over bijvoorbeeld de veranderende betekenis van werk, individualisering, secularisering en digitalisering? Of de inhaalslag van vrouwen op de arbeidsmarkt, veranderingen in migratie, de vorming van nieuwe sociaal-culturele scheidslijnen en de vergrijzing? Welke onjuiste opvattingen over de samenleving hebben sociologen weten te corrigeren?
DJ Pepper
Nederlands enige echte sociologische DJ draait tussen de presentaties in de Grote Zaal funky hits en monumentaal onbekend werk uit de geschiedenis van de soul en funk. En aan het eind van de avond brengt hij de mensen bij elkaar en vallen alle verschillen weg, zie ook www.pepperandsoul.nl.
Boekentafel
Boekhandel v/h Van Gennep zal met een boekentafel aanwezig zijn en diverse auteurs zullen signeren.
TIJDSCHEMA
Grote Zaal
Zaalpresentator: Sanne Poot
20:00 Onbeschikbaarheid – Hartmut Rosa
21:00 Niet meer een kwartje – Edith Hooge en Kees Vuyk
22:00 Mensen helpen wel – Marie Rosenkrantz Lindegaard
23:00 Raoul Heertje legt het nog één keer uit
23:40 DJ Pepper
Bovenzaal
Zaalpresentator: Josje ten Cate
20:00 Nederlands verzet – Clarice Gargard en Malique Mohamud
21:00 Sociologisch lijndebat
22:00 Gewoonte – Jan Willem Duyvendak en Menno Hurenkamp
23:00 Sociologisch Bril – Mark van Ostaijen
Raadszaal
Zaalpresentator: Gijs Custers
20:00 Waar je wieg staat – Renske Keizer
21:00 Belangrijkste inzichten van 100 jaar sociologie – Godfried Engbersen
22:00 De migratie-skyline van Rotterdam – Paul van de Laar en Peter Scholten
De Nacht van de Sociologie wordt georganiseerd door Arminius, Sociologische Bril, ESSB, NIAS, Sociale Vraagstukken, UvA, EUR en uitgeverij Boom.
* In geval van onverwachte nieuwe coronamaatregelen kunnen zaaltickets worden omgezet in livestream tickets. Restitutie van tickets is helaas niet mogelijk.